‘Ua tusi atu le ‘Ofisa ‘o Aiā Tatau ‘a Tagata ‘o Mālō ‘Au Fa’atasi ‘i le Faigāmalō ‘a Niu Sila

by | Oct 1, 2024 | Niu Sila

‘Ua tuuina atu ‘i le ali’i pālemia ma le Faigāmālō So’ofa’atasi ‘a Niu Sila, se tusi aloā’ia mai le ‘Ofisa ‘o Matā’upu tau ‘i le aiā tatau ‘a tagata ‘o Mālō ‘Au Fa’atasi, ‘e talosagaina ai se fa’amatalaga ‘e tusa ai ‘o le afāina ‘o le aiā tatau ‘o tagata Māori ‘i Nelson fa’apea ma le ‘itūmālō ‘o le Waikato.

‘O lea tusi, ‘o lo’o sainia ‘e ni sui tūto’atasi se to’atolu ‘o tagata tomai fa’apitoa ‘i matā’upu tau ‘i le aiā tatau ‘a tagata, mā ‘o lo’o fesiligia ai le aiāina ‘o le aiā tatau ‘i lau’ele’ele ma fanua ‘atoa ai ma alamanuia mō tagata Māori ‘e nonofo ‘i le pitonu’u ‘o Whakatū ‘i Nelson ma le Wairarapa Moana ‘i le Waikato.

‘Ua tūla’i mai lenei matā’upu, ‘i le taimi ‘ua fa’ailoa mai ai ‘e le Minisita ‘o Fa’amasinoga, ‘o Paul Goldsmith ‘e fa’apea ‘ua talia ‘e le faigāmālō le tele ‘o fautuaga tau ‘i le aiā tatau ‘a tagata pei ‘ona pāsia ai ‘i lona fā ‘o fonotaga sā usuia ‘i Geneva, ‘ae na te lē fautuaina le fa’atinoina ‘e le mālō ‘o se fuafuaga fa’ata’atia ‘e tusa ‘o le aiā tatau ‘a tagata tōtino ‘o se atunu’u, pei ‘ona iai le i’ugāfono ‘a mālō ‘au fa’atasi le United Nations Declaration on the Rights of Indigenoius Peoples (UNDRIP).

‘O le tausaga ‘e 2017 na faia ai se fa’ai’uga ‘a le fa’amasinoga maualuga, ‘e tatau ‘i le Mālō Niu Sila, ‘ona aloā’ia se maliega tau ‘ele’ele ‘i le vaitau ‘o le 1830 ‘i le vā ‘o le New Zealand Company mā tagata Māori ‘o le ‘itūmālō Nelson.

Mā ‘e ui ‘ina tele taumafaiga ‘e fofō ‘i tua lenei matā’upu, ‘ae le’i maua lava iai se tonu mautū. Mā ‘o ‘Aukuso ‘o le tausaga talu ai na toe o’o ai ‘i luma ‘o le fa’amasinoga maualuga, mō le su’esu’eina ai ‘o le aiāina ‘e le mālō ‘o aiā tatau ‘a tagata ‘o lo’o a’afia ai, mā sā’ili se fofō ‘e auala ‘i ni ‘ele’ele ‘a fa’amatu’u atu mō tagata ‘o lo’o a’afia.

‘O lenei matā’upu na o’o mai ai ‘i Nelson se sui sinia ‘o mālō ‘au fa’atasi, ‘e suafa ‘iā Jose Francisco Cali Tzay. A’o iai ‘o ia ‘i Niu Sila nei, sā feiloa’i fo’i mā le Wairarapa Moana po’o tagata Māori, ia ‘ua leva ‘ona taumafai ‘e toe maua o latou ‘ele’ele ia ‘o lo’o fa’aaogāina ‘i le fale ‘e gaosia ai le ‘eletise ‘o le Maraetai Power Station ‘i le Waikato.

‘O ia matā’upu ‘e lua ‘e le’i maua lava iai ni fa’ai’uga mautū, mā ‘o le mafua’aga lea ‘o le tusi pei ‘ona tau’a’aoina atu nei ‘i le Mālō Niu Sila mai Mālō ‘Au Fa’atasi.

Link to RNZ (Article) translated by Lauano Ati Ilaoa: https://www.rnz.co.nz/news/political/529469/un-human-rights-office-sends-please-explain-to-nz-government

ATA: The United Nations’ highest ranked indigenous rights official, José Francisco Calí Tzay co-signed the letter. Supplied / Melissa Banks Photographer. Sourced from RNZ.