Si’itia le tau ‘e va’ai ai fōma’i

‘O le 90 pāsene ‘o fōma’i tua po’o GPs ‘i totonu ‘o Niu Sila ‘ua fa’amoemoe ‘e si’itia le tau mō gasegase fia va’ai ‘i se fōma’i, a’o nisi lava fo’i ‘au’aunaga, ‘o lea ‘ua si’itia le tau ‘e va’ai ai le fōma’i.

Na manino mai lea tūlaga ‘i se su’esu’ega fou ‘ua fa’alaua’itele mai ‘i lenei vaiaso, sā fa’atinoina ‘e le Fa’alāpotopotoga ‘a lātou ‘e ona Falema’i tua, le General Practice Owners Association po’o le GenPro.

‘Ua iloa ‘i lenei su’esu’ega, le matuā fa’alētonu ‘o le tūlaga ‘ua o’o nei iai le va’aiga ma le tausiga ‘o le soifua mālōlōina ‘o le lautele ‘o le atunu’u. ‘E lē gata ‘i le taugatā ‘o mea ‘e fa’atino ai lenei ‘au’aunaga, ‘ae ‘o le to’agaogao ‘ole ‘aufaigāluega, ‘ua matuā maoa’e ai le aofa’iga ‘o ma’i ‘e va’ai ma tausia ‘e le fōma’i ‘e to’atasi.

‘O fōma’i tua nei po’o GPs, lātou te maua se fesoasoani tau tupe mai le Mālō mō gasegase ‘uma ‘e lesitalaina ‘i o lātou falema’i, mā ‘e iai se fetu’una’iga ‘e fua ‘i le matua ‘o le soifua ‘o sē gasegase, ‘ae ‘o nai tausaga ‘ua mavae atu nei sā maitauina ai le vave tele ‘ona si’itia ‘o le aofa’iga ‘o tagata mama’i ‘e va’ai ‘e ia fōma’i.

‘O le su’esu’ega lā sā faia ‘i le māsina na te’a nei ‘o ‘Aukuso, ‘o le aofa’iga ‘e 244 ‘o falema’i tua, po’o le kuata lea ‘o falema’i tua ‘uma ‘i totonu ‘o Niu Sila, na iloa ai, ‘o le 89 pāsene ‘o ia ‘au’aunaga na si’itia talu ai nei pē ‘o lo’o fuafua ‘e si’i le tau po’o le totogi ‘e va’ai ai le fōma’i.

‘E lē gata ‘i lea, ‘ae ‘o le 70 pāsene ‘o ia falema’i, ‘o lo’o ‘i se tūlaga fa’aletonu a lātou mea tau tupe fa’atusa ‘i le tausaga ‘ua mavae, ‘ae ‘o le 83 pāsene ‘o falema’i na aofia ‘i le su’esu’ega, ‘o lo’o popole ma atugalu ‘i le lumana’i ‘o a lātou ‘au’aunaga.

Sa fa’aalia mai fo’i ‘e le Ta’ita’ifono ‘o le fa’alāpotopotoga ‘a le GenPro, le ali’i fōma’i ‘o Angus Chambers, ‘o le 60 pāsene ‘o falema’i tua nei, ‘o lo’o iai avanoa mō ni fōma’i ‘atoa ai ma ni tausi soifua, ‘e mana’omia ‘ona fa’atumu ‘i se taimi vave. Na ia tā’ua, ‘o le mea ‘ua tupu, ‘e to’atele tagata mama’i ‘ua lē mafai ‘ona o ‘e va’ai a lātou fōma’i, ‘ona ‘o ia tūlaga fa’alētonu, ‘i le lē lava ‘o fōma’i.

Link to RNZ (Article) translated by Lauano Ati Ilaoa: https://www.rnz.co.nz/news/national/526785/gps-in-crisis-and-patients-paying-the-price-survey-shows

ATA: GenPro chair Angus Chambers, a Christchurch GP, says practices are going broke and being forced to hike fees and cut services. Supplied / RNZ.