Pāsia le Faitauga lua ‘o le Pili ‘o Sitiseni Niu Sila ‘o tagata Sāmoa 1924-1949
‘Ua pāsia ‘i lona faitauga lona lua, le Pili ‘e toe fa’afo’i ai le sitiseni ‘o tagata Sāmoa na fānanau ‘i Sāmoa mai le tausaga ‘e 1924 ‘e o’o atu ‘iā Ianuari 1949. Muamua ‘a’o le’i āga’i atu ‘i totonu ‘o le maota fono le mamalu ‘o Sāmoa sā ‘āuai ai ‘e fa’ailoa le lagolago ‘i le pili, na faia ai se faigālotu pu’upu’u pei ‘ona ta’ita’iina ‘e le Ta’ita’ifono ‘o le Mafutaga ‘a Faife’au So’ofa’atasi ‘a Sāmoa ‘i Uēligitone, Rev. Malaki Mua’iava. Sā fa’aleo ‘e vāega fa’a’upufai ‘uma le lagolago ‘i le pili pei ‘ona iai ‘i le aso ananafi ‘i le Palemene ‘o Niu Sila. Sā va’aia fo’i loimata maligi, ‘ona ‘o lagona o’otia ‘o se tasi ‘o faipule ‘o le vāega fa’a’upufai ‘a le National, susuga ‘a Tom Rutherford.
Na saunoa le afioga ‘iā Tuiono, ‘e ma’eu le mālosi ‘o le lagona ‘o ‘i lātou na ūna’iina lenei matā’upu mō tausaga ‘e tele lea fo’i ‘ua iai ma lona sao, ‘ae ‘ua ia ‘ave le fa’amālō ‘i tupulaga talavou, ‘o sui ‘o le Palemene, lea sā molimauina lava le lagona mafatia ‘o sui ‘uma na fa’aleo o lātou finagalo, ‘aemaise ‘o le vāega fa’a’upufai ‘a le National sā le’i lagolagoina le pili ‘i lona faitauga muamua. Na saunoa Tuiono ‘i le Si’ufofoga ‘o le Laumua, ‘e iai nisi vāega ‘o le ‘ā fa’agāsolo ‘i ai le komiti ‘i le maota fono ‘e fa’atalanoa ma fa’afīnau teuteuga ‘e ono mafai ‘ona faia ‘ina ‘ia mafai ‘ona o’o atu ‘i le isi la’asaga le pili peita’i ‘e iai lava nai fa’afītāuli ‘aemaise ‘o matā’upu ‘e aofia ai fānau ‘a tagata ‘o lo’o ‘autū ‘i ai le pili ma ‘e iai lona manatu ‘o fa’atalanoaga ia ‘o le ‘ā āga’i ‘i ai vāega fa’a’upufai. Sā saunoa le faipule ‘o Mana, Barbara Edmonds, ‘i le tele ‘o fa’alētonu ‘o le mālō ‘o Niu Sila ma ona a’afiaga ‘i le vā nonofo ai ma Sāmoa ma ona tagata.
‘Ina ‘ua fesiligia fo’i le afioga Anae Arthur Anae ‘i sona finagalo ‘e uiga ‘i le i’uga ‘o le faitauga lona lua ‘o le pili ‘i le aso ananafi, na ia saunoa ai, ‘o se aso lenei ‘o le manumālō. ‘Ona ‘o lea ‘ua ta’utino ‘e Niu Sila le sesē o la lātou fa’ai’uga na faia ‘i o tātou tagata ‘e ui ‘o lo’o iai pea ni vala ‘i lenei taumafaiga. Saunoa le susuga ‘i le fa’afeagaiga ‘iā Rev Aneterea Sa’u, le failautusi ‘o le mafutaga ‘i Uēligitone, ‘e lagona le agaga fa’agae’etia ‘ona ‘o le fa’amoemoe ‘i le Aso ananafi, lea ‘ua i’u ‘i se tali fiafia.
‘O le māe’a ‘o le faitauga ‘o le pili ‘ina ‘ua pāsia, na fa’ase’e atu ai ‘i se vāega ‘o le maota ‘o le Palemene, ma fai ai se feiloa’iga ma ni faipule ‘o vāega fa’a’upufai sā fa’ailoa le lagolago, ma ta’itasi ‘ona vala’au ‘e faia ni a lātou saunoaga pupu’u ‘e uiga ‘i le fa’amoemoe. ‘E tusa ma le 25,000 le aofa’iga ‘o finagalo fa’aaliga po’o submissions na folasia ‘i luma ‘o le komiti fa’apalemene ‘ina ‘ua māe’a le faitauga muamua ‘o le Pili.
Article written/reported by Sāmoa Capital Radio – Anna Fa’asolo & Savelina Kasiano