Lapata’iga mō le Pasefika

by | Jul 29, 2024 | Niu Sila

‘Ua fa’ailoa mai se lapata’iga fa’alaua’itele, ‘e uiga ‘i le āga’i mai ‘o atunu’u tetele ‘o le lalolagi, ‘e ‘eli maina ma minerale ma le tamāo’āiga ‘e maua ‘i le alititai ‘o sami ‘o le Vasa Pasefika.

‘O  lea lapata’iga na tu’uina mai ‘e le Komiti Fa’afoe ‘o le Fa’alāpotopotoga fa’alevāomālō mō le puipuiga ‘o le alititai, ‘e tā’ua ‘o le International Seabed Authority(ISA), lea ‘o lo’o usuia ‘i le vāiaso nei sana fonotaga ‘i le atunu’u ‘o Jamaica mō le tau fa’atūlagaina ‘o Tūlāfono mō le ‘eliina a’e ‘o minerale mai le alititai ‘o sami ‘o le lalolagi.

‘O lenei lapata’iga na tu’uina mai, ‘ina ‘ua faia se fa’aaliga fa’alaua’itele ‘a le fa’atonu ‘o le kamupanī tele ‘e igoa ‘o le Metals Company, le ali’i ‘e igoa ‘iā Gerrard Barron, ‘e fa’apea ‘o lo’o iai lona fa’amoemoe ‘e talosagaina se laisene ‘e ‘eliina ai minerale mai le alititai, ‘o le zone ‘e tā’ua ‘o le Clarion Clipperton Zone, ‘e ‘auala atu ‘i le mālō ‘o Nauru ‘i le tausaga nei.

‘O le Tūlāfono ‘o le Sami ‘a Mālō ‘Aufa’atasi ‘o lo’o aiāia ai ‘o le taimi ‘e fa’amamalu ai le vāega lenei ‘ua tatau loa ‘ona faia ni puipuiga ma ni aiāiga ‘i totonu ‘o le taimi ‘e lua tausaga. ‘Ā fai ‘e lēai, ‘ona mafai loa lea ‘ona pāsia ni laisene mō le ‘eliina ‘o le alititai ‘i le sā’iliga ‘o ni minerale, ‘e tusa ma le Tūlāfono ‘o lo’o iai ‘i lea taimi.

‘O le 2021 lea na fa’amamalu ai ‘e le mālō ‘o Nauru le vāega lenei ‘o le Tūlāfono ‘o le sami, ma ‘o le taimi, ‘e lua tausaga lea na ‘uma ‘iā Iūlai ‘o le tausaga ‘ua mavae.

Na fa’ailoa mai ‘e le sui ‘o le faigāmālō so’ofa’atasi mō matā’upu tau ‘i le puipuia ‘o le sami, ‘o Phil McCabe, ‘ātonu pe le’o matuā manino lelei ‘i le to’atele ‘i le ogaoga ‘o le matā’upu ‘o lo’o feagai nei ma le ISA, ‘ona ‘e mafai ‘ona ‘āmata ‘i le tausaga ‘e 2026 ‘ona fa’atino le ‘eliina ‘o le alititai ‘o le Pasefika, ‘e aunoa ma ni Tūlāfono ‘e puipuia ma fa’atonutonu ai.

Na ia tā’ua, ‘e tele kamupanī ma atunu’u ‘ese’ese ‘o le lalolagi, ‘ua nofo sāuni nei ‘e āga’i mai mō lenei itū’āiga ‘o ātīna’e ‘i ‘ōgāsami ‘o le Vasa Pasefika, ‘i totonu ‘o le isi tausaga po’o le tolu tausaga ‘o lumana’i nei.

‘O le taimi nei ‘e tele atunu’u ma teritori ‘o ‘Amerika ‘e aofia ai ‘Amerika Samoa ma Hawaii, ‘ua o lātou fa’aalia ‘e tatau ‘ona tāofia ma fa’asā lenei itū’āiga ‘o ātīna’e ‘i ‘ōgāsami loloto ‘o le lalolagi.

ATA: WILLYAM (through RNZ.